‘मला हवं तसंच मी राहणार. राजघराण्यात जन्माला आलो असलो तरी मी स्वतःला हवं तसंच राहतो. दुसरे लोक काय बोलतात याची मला पर्वा नाही.’ श्रीमंत छत्रपती उदयनराजे प्रतापसिंह महाराज भोसले अत्यंत ठामपणे पण खूपच हळू आवाजात बोलत होते. ते बोलतात तेव्हा त्यांना प्रतिप्रश्न विचारायची कुणाची हिंमत होत नाही.
अगदी सगळ्या राजकीय नेत्यांना भंडावून सोडणार्‍या सातार्‍यातल्या पत्रकारांचीही नाही!
सहा फूट उंच आणि भारदस्त शरीरयष्टीच्या उदयनराजेंचं व्यक्तिमत्त्व खरोखरच राजेशाही आहे. एकदम ‘ब्ल्यू ब्लडेड प्रिन्स’! त्यांच्या चालण्या-बोलण्यात राजाची बेफिकिरी क्षणाक्षणाला जाणवते. धारदार नाक आणि रोखून बघणारे त्यांचे डोळे अनेकदा समोरच्याला घाम फोडतात. लोक त्यांना थोडे घाबरूनच असतात. थोडं अंतरही ठेवतात. पण मध्येच अचानक उदयनराजेंचा मूड बदलतो आणि सगळीकडे हास्याची कारंजी उडतात. लोकांना धक्का द्यायला उदयनराजेंना खूप आवडतं.
उदयनराजेंबद्दल सातार्‍यातच नव्हे तर राज्यभर अनेक आख्यायिका प्रसिद्ध आहेत. सातार्‍यातील पत्रकारांमध्ये तर या आख्यायिका मोठया चवीने चघळल्या जातात. पत्रकार परिषद असो वा राजकीय मेळावा; उदयनराजे नेहमीच मद्यधुंद अवस्थेत असतात, किंवा त्यांच्या जलमंदिर वाडय़ावर त्यांना आड जाणार्‍यांना ते चाबकाने फोडून काढतात, या अशाच काही आख्यायिका. त्या खोटया असतील, कदाचित खर्‍याही असतील. पण त्यामुळे उदयनराजेंच्या इतर चांगल्या-वाईट गुणांकडे दुर्लक्ष करायचं काही कारण नाही.
लोकसभा निवडणुकीत विजयी झाल्यानंतर खासदार बनलेल्या उदयनराजे भोसले यांचा सातार्‍यातला दबदबा वाढला आहे. याचा अर्थ त्यापूर्वी त्यांचा दबदबा नव्हता असा नाही. अवघ्या महाराष्ट्राचे आराध्यदैवत असलेल्या छत्रपती शिवाजी महाराजांचे ‘थेट’ तेरावे वंशज असलेल्या उदयनराजेंविषयी सातारकरांच्या हृदयात एक वेगळीच आदराची जागा आहे. लोक त्यांना प्रेमाने ‘महाराज साहेब’ म्हणतात. आजही बरेचसे लोक त्यांना (अर्धवट) मुजरा करतात. भले मग उदयनराजेंचं त्यांच्याकडे लक्ष असो वा नसो.
सातारा शहराच्या मधोमध वसलेल्या जलमंदिर या भोसले घराण्याच्या परंपरागत वाडय़ापासून हाकेच्या अंतरावर असलेल्या ‘हॉटेल राजकुमार रिजन्सी’मध्ये उदयनराजे भेटले तेव्हा असे अनेक अनुभव आले. ‘महाराज साहेबां’मधल्या सामान्य माणसाला जाणून घेता आलं. उदयनराजे म्हणजे एकदम रांगडा गडी! फर्स्ट इम्प्रेशनच झक्कास. त्यात तुमच्या नशिबाने महाराज साहेबांचा मूड असेल तर बातही क्या!
‘माझ्या आईवडिलांचे माझ्यावर अनंत उपकार आहेत. त्यांनी मला अगदी पहिलीपासूनच शिक्षणासाठी हॉस्टेलवर ठेवलं. त्यामुळे राजघराण्याच्या वारशाचं ओझं मला लहानपणी कधी जाणवलंच नाही. मी इतरांपेक्षा वेगळा आहे असंही कधी वाटलं नाही. शाळेत जो मला चॉकलेट द्यायचा तो माझा मित्र! राजेशाहीपासून मी खूपच लांब होतो,’ उदयनराजे सांगत होते.
शालेय शिक्षण डून स्कूलमधून पूर्ण केल्यानंतर उदयनराजेंनी पुण्यात इंजिनीअरिंग केलं. तिथेही भरपूर दंगा-मस्ती केली. त्यावेळी आपण कधीतरी राजकारणात पडू असं त्यांना स्वप्नातही वाटलं नव्हतं. त्यांचं स्वप्न होतं ‘फॉर्मुला वन रेस’मध्ये भाग घ्यायचं. खरं तर त्यात त्यांना करीअरच करायचं होतं. आपल्या या स्वप्नाविषयी बोलताना ते हरखून गेल्यासारखे वाटले. ते म्हणाले, ‘मला वेगाचं प्रचंड वेड आहे. त्यामुळेच असेल कदाचित, राजकारणात पडण्यापूर्वी मी रेसिंगमध्येच करीअर करायचा विचार खूप गंभीरपणे केला होता. पण ते काही जमून आलं नाही.’
‘फॉर्मुला वन’मध्ये सहभागी होता आलं नाही म्हणून वेगवान ड्रायव्हिंगची आवड कमी झाली नाही. पुणे-सातारा मेगाहायवेच्या रूपाने त्यांना नवा ट्रॅक सापडला. सातारा-पुणे हे ११० किमीचं अंतर उदयनराजेंनी फक्त ३५ मिनिटांत पार केल्याची आख्यायिका सातार्‍यात ऐकायला मिळते. उदयनराजेंनीही हे खरं असल्याचं सांगितलं. (वर, खोटं वाटत असेल तर पुण्यात सोडू का; म्हणूनही विचारलं. आता बोला!) फेरारी किंवा बुगाटीसारखी एखादी चांगली रेसिंग कार घेण्याची बर्‍याच दिवसांपासून इच्छा आहे, असं मनमोकळेपणाने सांगत ‘हॉर्स रायडिंगही मी चांगलं करतो, पण आता पूर्वीसारखा वेळ मिळत नाही,’ अशी खंत ते व्यक्त करतात.
हॉर्स रायडिंग, कार ड्रायव्हिंग अशा आवडी असलेले उदयनराजे म्हणजे एकदम हाय-फाय माणूस, असं एखाद्याला वाटेल, पण वस्तुस्थिती तशी अजिबात नाही. फॉर्मल क्लोथचा त्यांना तिटकारा. मग राजेशाही वेशभूषेची बातच सोडा. राजकीय सभांच्या वेळी अगदी नाइलाज म्हणून ते सदरा लेंगा घालतात. त्याला ते ‘पांढरी गोणी’ म्हणतात. ‘जीन, त्यावर एखादा कॅज्युअल शर्ट आणि पायात कोल्हापुरी चप्पल’ हा महाराज साहेबांचा फेवरेट ड्रेसकोड!
दिनचर्येचा विषय निघाला तेव्हा ‘राजकारण करायचं असेल तर सकाळी लवकर उठावं लागतं, हा पवार्रफुल अलार्म आठवला. रात्री झोपायला कितीही उशीर झाला (उशीर होण्यासाठी अनेक कारणं आहेत) तरी महाराज साहेब सकाळी साडेसहा वाजताच उठतात! (असं त्यांनी सांगितलं.) त्यानंतर व्यायाम असतोच. त्यांच्या शब्दात भरपूर व्यायाम. जॉगिंग दररोजचं.
‘पूर्वी मी कराटेसुध्दा शिकलो होतो. अधूनमधून बॉक्सिंग खेळतो. आजही मी एका मुठीत तीन विटा तोडतो,’ हे सांगताना उदयनराजेंना स्वतचाच अभिमान वाटतो. त्यानंतर एक मोठा ग्लास मोसंबी ज्यूस पिऊन महाराज साहेब ऑफिसमध्ये पोहोचतात तोवर साडेआठ वाजलेले असतात. मग लोकांच्या गाठीभेटी. अनेक लोक आपल्या तक्रारी घेऊन किंवा कामं करून घेण्यासाठी त्यांची वाट पाहत असतात. काम करण्याची महाराज साहेबांची एक विशेष पद्धत आहे, अगदी राजाला शोभेल अशीच. आलेल्या माणसाने आपली समस्या काय आहे आणि ती सोडवण्यासाठी काय करावं लागेल; इतकंच महाराज साहेबांना सांगायचं. जास्त काथ्याकूट करायचा नाही. ‘काम होईल,’ म्हणून महाराज साहेब सांगतात, तेव्हा तो गरजवंत आश्चर्यचकीत झालेला असतो. महाराज साहेबांची कामं करायची पद्धत चांगली की वाईट, यावर मतभेद होऊ शकतात, पण ‘महाराज साहेब कुणालाच नाही म्हणत नाहीत, प्रत्येकाचं काम करतात,’ असं सातार्‍यातील अनेकजण सांगतात. स्वत:च्या अनुभवावरून.
दुपारी कोल्हापुरात असतील तर महाराज साहेब जेवायला घरी म्हणजे वाडय़ावर परततात. ‘मी शाकाहारी आहे. कारलं सोडून सगळ्या भाज्या खातो. नॉनव्हेजचं म्हणाल तर क्वचित मटण खातो. पण मला ते फारसं आवडत नाही.’ लोकांमध्ये सहजतेने मिसळणारा आणि त्यांच्यातच राहायला आवडणारा हा राजामाणूस देवधर्म, आणि त्यानुषंगाने येणारी कर्मकांडे यांबाबत उदासीन, म्हटलं तर पुरोगामी आहे. ‘माझा फक्त पंचतत्त्वांवर विश्वास आहे. पण कर्मकांडे मला पटत नाहीत,’ असं ते स्पष्टपणे सांगतात. पण लगेचच ‘राजघराण्यातील परंपरा-रूढी पटो न पटो त्या पाळल्याच पाहिजेत,’ असंही ते स्पष्ट करतात. त्यांच्या मते या रूढी-परंपराच आपली (म्हणजे त्यांची) ओळख आहे. ही त्यांची भूमिका थोडी सोयीस्कर वाटते. पण त्यावर महाराज साहेबांकडे वाद किंवा चर्चा होऊ शकत नाही.
पुढच्या पिढीनेही रूढी-परंपरा पाळून बेधडक लोकांची सेवा करत जगायला हवं, इति उदयनराजे.
उदयनराजेंची पुढची पिढी- त्यांचा मुलगा वीरप्रतापसिंहराजे पुण्यात त्याच्या आई कल्पनाराजेंसोबत असतो. उदयनराजेंच्या आई अर्थात श्रीमंत छत्रपती राजमाता कल्पनाराजे प्रतापसिंह महाराज भोसले सातार्‍याच्या जलमंदिर वाडय़ात राहतात. उदयनराजे लोकांमध्ये मिसळतात, तर कल्पनाराजे त्यांच्या नेमक्या विरुद्ध. लोक आजही त्यांना घाबरतात. जलमंदिरात त्यांच्याशी तब्बल दोन तास गप्पा मारण्याची संधी मिळाली. पण ऑफ द रेकॉर्ड! घराण्यातलं द्वेषाचं राजकारण, संधिसाधूपणा, विश्वासघात, अवहेलना (संदर्भ: अभयसिंह आणि शिवेंद्रराजे भोसले) याविषयी त्यांनी अगदी मनमोकळेपणाने गप्पा मारल्या. शेक्सपिअरने लिहिलेली सगळी नाटकं त्या दोन तासांत समजली.
घराणेशाहीतल्या कलहामुळे मधली बरीच वर्ष कल्पनाराजेंना बरंच सोसावं लागलं. त्याचा राग त्यांच्या मनात आजही आहेच. मध्यंतरी निवडणुकीच्या राजकारणातही त्यांनी उतरून पाहिलं. पण नशिबाने काही त्यांना साथ दिली नाही. आता वय झाल्यानंतर उदयनराजेंच्या राजकीय कारकीर्दीवरच त्यांनी आपलं लक्ष केंद्रित केलंय. पण तिथेही स्वत:च्या मुलाच्या कार्यपद्धतीशी त्यांची नाळ जुळत नाही. त्याचंही दुख आहेच. उदयनराजेंचे वडील म्हणजे प्रतापसिंहमहाराज यांचे धाकटे बंधू अभयसिंहराजे भोसले यांनीच घराण्याच्या नावाचा आणि समाजावरील प्रभावाचा फायदा घेत स्वतची राजकीय पोळी भाजली, असं कल्पनाराजेंचं स्पष्ट मत आहे.
खुद्द उदयनराजेंच्या विरोधातही अभयसिंहराजे आणि त्यांचा मुलगा शिवेंद्रराजे (म्हणजे उदयनराजेंचे चुलतबंधू) यांनी निवडणुकीचं राजकारण केलं. १९९६ मध्ये सातारा लोकसभा मतदारसंघातून अपक्ष उमेदवार म्हणून उदयनराजेंनी निवडणूक लढवली, पण त्यांच्या वाटय़ाला पराभव आला. त्यानंतर त्यांनी भाजपमध्ये प्रवेश केला आणि १९९८ च्या सातारा विधानसभा पोटनिवडणुकीत भाजपचे उमेदवार म्हणून उदयनराजे निवडून आले, आणि त्या वेळी युतीच्या सरकारमध्ये त्यांना महसूल राज्यमंत्रीपद देण्यात आलं. पण १९९९च्या विधानसभा निवडणुकीत अभयसिंहराजेंच्या विरोधात उदयनराजेंना पुन्हा पराभूत व्हावं लागलं. तर २००४ च्या विधानसभा निवडणुकीत शिवेंद्रराजेंनी उदयनराजेंचा पराभव केला होता. त्यानंतर उदयनराजेंनी कॉंग्रेसमध्ये प्रवेश केला, पण कॉंग्रेसकडून उमेदवारी मिळत नाही, हे कळल्यावर त्यांनी शरद पवारांशी संधान बांधलं.
कल्पनाराजे हा अपमानास्पद भूतकाळ विसरलेल्या नाहीत. आज उदयनराजे राष्ट्रवादीच्या तिकिटावर खासदार बनले आहेत, आणि जिल्ह्याच्या राजकारणावर त्यांची पूर्ण पकड आहे. शिवेंद्रराजे यांनीही त्यांच्याशी पॅच-अप केलंय. पण राजमातांना ही गोष्ट पटलेली नाही. राजमातांची सर्वात मोठी कामगिरी म्हणजे त्यांनी राजघराण्याच्या अनेक वास्तूंचा जीर्णोद्धार केलेला आहे. आज जलमंदिर म्हणून प्रसिध्द असलेल्या वाडय़ातली बहुतेक बांधकामंही त्यांनीच करून घेतली आहेत. त्याचा त्यांना अभिमान वाटतो. कल्पनाराजेंना मराठीत संवाद साधणं मात्र कठीण जातं. बोलताना अनेकदा मराठी शब्द न सुचल्याने त्या इंग्रजी शब्द, सराईतपणे वापरतात. आपला साडेचार वर्षांचा नातू म्हणजे श्रीमंत छत्रपती वीरप्रतापराजे फ्ल्यूएंट इंग्रजी आणि हिंदीत बोलतो, याचं त्यांना अपार कौतुक! विशेष म्हणजे, राजमाता कल्पनाराजे आणि श्रीमंत छत्रपती उदयनराजे हे सुध्दा बहुतेकदा एकमेकांशी अस्खलित इंग्रजीतच संवाद साधताना दिसतात!
खासदार म्हणून उदयनराजे लोकसभेवर निवडून गेल्यानंतर त्यांनी लोकसभेत त्यांचं पहिलं भाषण इंग्रजीत केलं, याचं सातारकरांना भयंकर कौतुक वाटलं होतं. भारावलेल्या सातारकरांनी उदयनराजेंचा लोकसभेत भाषण करतानाचा फोटो संपूर्ण जिल्ह्यात होर्डिगवर लावला. शिवाय, स्थानिक लोकल चॅनल्सने त्याची व्हिडिओ टेप वारंवार दाखवली होती. आपले महाराज साहेब इंग्रजीत बोलतात यावरच सातार्‍यातली प्रजा खूष आहे. मग असंतोषाला जागा राहतेच कुठे?
(साभार- लोकप्रभा दिवाळी अंक २००९)
______________________________________________________________________________
'I'll stay as well as I want. Though I am born in the Rajghat, I want to live the way I want myself. I do not care what other people say. 'Shrimant Chhatrapati Udayanraje Pratapsingh Maharaj Bhosale was speaking very strongly but very slowly. When he speaks, no one dares to ask for a counter-question. Not even the journalists of Satara, who have been exposed by all the political leaders!
The height of six feet tall and boisterous body is truly a royal personality of Udayan Raja. Blue Blooded Prince! The King's appetite seems to be running at the moment. Sharp nose and stopping their eyes often break the sweat. People are a little afraid of them. Keeps a few distances too. But suddenly Udayanrajja mood swings and everywhere the laughs of the lizard fly. Udayan Rajen loves to shock people.
About Udayan Raje, there are many legends throughout the state, not only in Satara but also in the state. In the journalists of Satara, this legend is cheated by a huge taste. Press conference or political rally; Udayan Raje is always in a drunken state, or is scrambled to whisper them in their water reservoir. They may be false, maybe even real. But there is no reason to ignore Udayan Raj's other good and bad qualities.
Udayan Raje Bhosale, who was a Member of Parliament after the Lok Sabha election victory, has been under tremendous pressure in Satara. That does not mean that their pressure was not suppressed before that. There is a different place in the heart of Satarkar about Udayanraajen, who is a descendant of thirteenth, Chhatrapati Shivaji Maharaj of Maharashtra. People love him as Maharaja Saheb. Even today, many people celebrate them (partial). Whether or not they look at Udayan Raje or not.
There were many such experiences when Udayan Maharaj met in the Hotel Rajkumar Regency, which was located at a distance from the traditional house of the Bhosale family of Jalmandar situated in the middle of Satara city. The common man from 'Maharaj Saheb' came to know. Udayanraje is a very crazy street! First Impressions Fan If your destiny is in the mood of Maharaja Saheb, what about it!
'My parents are endless favors to me. They gave me education at the hostel for the first time. I do not know the burden of the dynasty's age. I never felt like I was different from others. The school who gave me chocolate is my friend! I was very far from the monarchy, "Udayanraje said.
After completing school education at Doon School, Udayan Rajen made an engineering degree in Pune. There too, there were riots. At that time, he did not even dream about being in politics sometime. His dream was to participate in 'Formula One race'. In fact, they had to do a career. Speaking about this dream, they felt like scarcity. He said, 'I have a crazy craze. That may be because before I got into politics I had thought of doing a career in racing very seriously. But they were not gathered. '
Failing to participate in 'Formula One' did not reduce the craving for faster driving. They found a new track in the form of Pune-Satara MEGAHAYAVE. The story of Satara-Pune passing through the distance of just 110 minutes to Udayan Rajen in just 35 minutes can be heard in Satara. Udayan Rajen said that this is also true. (So, if you want to leave in Pune if you think it is wrong then why did you leave it in Pune?) Now I want to do a good racing car like Ferrari or Bugatti, and I am happy to say that 'Horse riding is good but I do not have time like before'. They express it.
Someone might think that horse raiding, car driving, such as Udayan Maharaj is a very high-powered person, but the fact is that there is no such thing as it is. Hate them of formal cloth. Then leave the talk of monarchy. At the political meetings, they will take the shawl as a nail-tease. He is called 'White Gony'. 'Jean, a casual shirt on it and a Kolhapuri slippers in the feet', Maharaj Saheb's favorite dress code!
When the issue of daily life is gone, 'If you want to do politics, you have to wake up early in the morning, remember this almighty alarm. So much late to sleep at night (there are many reasons for the delay), Maharaj Saheb gets up at 9:30 am! (He said that.) He then exercises. Exercise a lot in their words. Jogging everyday
'Previously I had learned karate too. Occasionally plays boxing. Even today, I break three bricks in one hand, 'Udayan Rajen feels proud of himself. After that, a large glass of juice comes to the mausambi juice and Maharaj Sahib comes to the office only after about eight o'clock. Then people's backbone Many people are waiting to take their complaints or to work. Maharaj has a special way of working, even with the king. What is the problem with the man who is coming and what to do to solve it? I want to tell Shri Maharaj so much. Do not have much black magic. When Maharaj Saheb says, 'It will work,' then he is amazed. There may be differences in the way the actions of Maharaj's work are good or bad, but many people in Satara say, 'Maharaj Saheb, no one does not say, everyone does the work.
In the afternoon, when Maharaj Saheb would be in Kolhapur, he returned home to eat food. 'I am a vegetarian. Eat all vegetables except caramel. If non-weight says, eat rarely eaten mutton. But I do not like it very much. 'This is a Goddess of religion, which is easy to mix with and is indispensable about it, and if it is indifferent, then it is progressive. 'I believe in five principles only. But I do not know the rhetoric, 'they say clearly. He also explains, 'Imagine that you should not follow the rituals and customs of the royal family.' According to them, this tradition-tradition is our identity (that is their identity). It feels a bit comfortable with their role. But it can not be argued or discussed with Maharaja Saheb. Udayan Raje said that the next generation should also follow the customs and traditions and serve the uninterested people.
Next generation of Udayanraaj - his son Veer Pratap Singh Raje is in Pune with his mother Kalanaraja. Udayanraaj's mother, Shrimant Chhatrapati Rajmata Kalpanaraj Pratapsingh Maharaj Bhosale lives in the reservoir of Satara. Udayan Raje mixes with the people, whereas Kalpanaaraj is against them. People still fear them. They got the opportunity to chat with him for two hours in the water tank. But off the record! He talked freely with the family about the hatred of hatred, arthritis, betrayal, defamation (context: Abhayasinh and Shivendra Rao Bhosale). All the plays written by Shakespeare are understood in those two hours.
Due to family tension, Kalanarajena had to spend many years in bed. His anger is still in his heart. He also downplayed in the mid-term politics of politics. But luck did not give them any support. After his age, he focused his attention on the political career of Udayanraj. But there also does not match their stance with their child's working methodology. He is also hurt. Kalanaraj expresses the opinion that the father of Udayan Raj's father Pratap Singh Mahraj's brother, Abhishekharaja Bhosale, took advantage of the influence of the name of the family and the influence of society.
Abhayasinhraja and his son Shivendra Raje (ie Udayan Rajen's cousin) made their election politics even against Udayan Rajen. Udayan Rajen contested as an independent candidate from Satara Lok Sabha constituency in 1996, but his party got defeated. After that he entered the BJP and won the Udayanagar election as the BJP candidate in the Satara Legislative Assembly by 1998, and at that time he was given Revenue as the Minister of State in the coalition government. But in the 1999 Assembly elections, Udayan Rajen had to defeat again against Abhishek Dehrajan. In the 2004 assembly elections, Shivendra Rajen had defeated Udayan Raza. After that Udayan Rajen entered the Congress, but after knowing that Congress did not get the candidature, he formed a consensus with Sharad Pawar.
Kalanaraje have not forgotten the abusive past. Today, Udayanraje has become a member of NCP ticket, and he has complete grip on district politics. Shivendra Rao also padded up with them. But this is not the case with Rajmata. Rajmata's biggest performance is that he has restored many of the dynasty's monuments. Today, he has made most of the construction works of Jalal Mandir. He is proud of them. Kalanarajena is difficult to interact in Marathi. They are often used to refer to the English words, because they are not referring to Marathi words. He is very grateful to his four and a half year old grandson, Shri Chantrapati Veer Prataparaj, in fluent English and Hindi! Interestingly, Rajmata Kalanaraje and Shrimant Chhatrapati Udayanraje are also often seen interacting with each other in a fluent English!
Udayanrajar, after being elected as a Member of Parliament, made his first speech in the Lok Sabha in English, Satyarkar's fierce appreciation was felt. Udayan Raza's speech by the Bhatavata Satarkar presented the photo of the Lok Sabha in hoardings throughout the district. Moreover, local video channels had repeatedly shown its video tape. The people of Satara are happy with the fact that Maharaj sahib speaks in English. Then where is the place of discontent?
(Sincerely - Lokprabha Diwali Issue 2009)
अगदी सगळ्या राजकीय नेत्यांना भंडावून सोडणार्‍या सातार्‍यातल्या पत्रकारांचीही नाही!
सहा फूट उंच आणि भारदस्त शरीरयष्टीच्या उदयनराजेंचं व्यक्तिमत्त्व खरोखरच राजेशाही आहे. एकदम ‘ब्ल्यू ब्लडेड प्रिन्स’! त्यांच्या चालण्या-बोलण्यात राजाची बेफिकिरी क्षणाक्षणाला जाणवते. धारदार नाक आणि रोखून बघणारे त्यांचे डोळे अनेकदा समोरच्याला घाम फोडतात. लोक त्यांना थोडे घाबरूनच असतात. थोडं अंतरही ठेवतात. पण मध्येच अचानक उदयनराजेंचा मूड बदलतो आणि सगळीकडे हास्याची कारंजी उडतात. लोकांना धक्का द्यायला उदयनराजेंना खूप आवडतं.
उदयनराजेंबद्दल सातार्‍यातच नव्हे तर राज्यभर अनेक आख्यायिका प्रसिद्ध आहेत. सातार्‍यातील पत्रकारांमध्ये तर या आख्यायिका मोठया चवीने चघळल्या जातात. पत्रकार परिषद असो वा राजकीय मेळावा; उदयनराजे नेहमीच मद्यधुंद अवस्थेत असतात, किंवा त्यांच्या जलमंदिर वाडय़ावर त्यांना आड जाणार्‍यांना ते चाबकाने फोडून काढतात, या अशाच काही आख्यायिका. त्या खोटया असतील, कदाचित खर्‍याही असतील. पण त्यामुळे उदयनराजेंच्या इतर चांगल्या-वाईट गुणांकडे दुर्लक्ष करायचं काही कारण नाही.
लोकसभा निवडणुकीत विजयी झाल्यानंतर खासदार बनलेल्या उदयनराजे भोसले यांचा सातार्‍यातला दबदबा वाढला आहे. याचा अर्थ त्यापूर्वी त्यांचा दबदबा नव्हता असा नाही. अवघ्या महाराष्ट्राचे आराध्यदैवत असलेल्या छत्रपती शिवाजी महाराजांचे ‘थेट’ तेरावे वंशज असलेल्या उदयनराजेंविषयी सातारकरांच्या हृदयात एक वेगळीच आदराची जागा आहे. लोक त्यांना प्रेमाने ‘महाराज साहेब’ म्हणतात. आजही बरेचसे लोक त्यांना (अर्धवट) मुजरा करतात. भले मग उदयनराजेंचं त्यांच्याकडे लक्ष असो वा नसो.
सातारा शहराच्या मधोमध वसलेल्या जलमंदिर या भोसले घराण्याच्या परंपरागत वाडय़ापासून हाकेच्या अंतरावर असलेल्या ‘हॉटेल राजकुमार रिजन्सी’मध्ये उदयनराजे भेटले तेव्हा असे अनेक अनुभव आले. ‘महाराज साहेबां’मधल्या सामान्य माणसाला जाणून घेता आलं. उदयनराजे म्हणजे एकदम रांगडा गडी! फर्स्ट इम्प्रेशनच झक्कास. त्यात तुमच्या नशिबाने महाराज साहेबांचा मूड असेल तर बातही क्या!
‘माझ्या आईवडिलांचे माझ्यावर अनंत उपकार आहेत. त्यांनी मला अगदी पहिलीपासूनच शिक्षणासाठी हॉस्टेलवर ठेवलं. त्यामुळे राजघराण्याच्या वारशाचं ओझं मला लहानपणी कधी जाणवलंच नाही. मी इतरांपेक्षा वेगळा आहे असंही कधी वाटलं नाही. शाळेत जो मला चॉकलेट द्यायचा तो माझा मित्र! राजेशाहीपासून मी खूपच लांब होतो,’ उदयनराजे सांगत होते.
शालेय शिक्षण डून स्कूलमधून पूर्ण केल्यानंतर उदयनराजेंनी पुण्यात इंजिनीअरिंग केलं. तिथेही भरपूर दंगा-मस्ती केली. त्यावेळी आपण कधीतरी राजकारणात पडू असं त्यांना स्वप्नातही वाटलं नव्हतं. त्यांचं स्वप्न होतं ‘फॉर्मुला वन रेस’मध्ये भाग घ्यायचं. खरं तर त्यात त्यांना करीअरच करायचं होतं. आपल्या या स्वप्नाविषयी बोलताना ते हरखून गेल्यासारखे वाटले. ते म्हणाले, ‘मला वेगाचं प्रचंड वेड आहे. त्यामुळेच असेल कदाचित, राजकारणात पडण्यापूर्वी मी रेसिंगमध्येच करीअर करायचा विचार खूप गंभीरपणे केला होता. पण ते काही जमून आलं नाही.’
‘फॉर्मुला वन’मध्ये सहभागी होता आलं नाही म्हणून वेगवान ड्रायव्हिंगची आवड कमी झाली नाही. पुणे-सातारा मेगाहायवेच्या रूपाने त्यांना नवा ट्रॅक सापडला. सातारा-पुणे हे ११० किमीचं अंतर उदयनराजेंनी फक्त ३५ मिनिटांत पार केल्याची आख्यायिका सातार्‍यात ऐकायला मिळते. उदयनराजेंनीही हे खरं असल्याचं सांगितलं. (वर, खोटं वाटत असेल तर पुण्यात सोडू का; म्हणूनही विचारलं. आता बोला!) फेरारी किंवा बुगाटीसारखी एखादी चांगली रेसिंग कार घेण्याची बर्‍याच दिवसांपासून इच्छा आहे, असं मनमोकळेपणाने सांगत ‘हॉर्स रायडिंगही मी चांगलं करतो, पण आता पूर्वीसारखा वेळ मिळत नाही,’ अशी खंत ते व्यक्त करतात.
हॉर्स रायडिंग, कार ड्रायव्हिंग अशा आवडी असलेले उदयनराजे म्हणजे एकदम हाय-फाय माणूस, असं एखाद्याला वाटेल, पण वस्तुस्थिती तशी अजिबात नाही. फॉर्मल क्लोथचा त्यांना तिटकारा. मग राजेशाही वेशभूषेची बातच सोडा. राजकीय सभांच्या वेळी अगदी नाइलाज म्हणून ते सदरा लेंगा घालतात. त्याला ते ‘पांढरी गोणी’ म्हणतात. ‘जीन, त्यावर एखादा कॅज्युअल शर्ट आणि पायात कोल्हापुरी चप्पल’ हा महाराज साहेबांचा फेवरेट ड्रेसकोड!
दिनचर्येचा विषय निघाला तेव्हा ‘राजकारण करायचं असेल तर सकाळी लवकर उठावं लागतं, हा पवार्रफुल अलार्म आठवला. रात्री झोपायला कितीही उशीर झाला (उशीर होण्यासाठी अनेक कारणं आहेत) तरी महाराज साहेब सकाळी साडेसहा वाजताच उठतात! (असं त्यांनी सांगितलं.) त्यानंतर व्यायाम असतोच. त्यांच्या शब्दात भरपूर व्यायाम. जॉगिंग दररोजचं.
‘पूर्वी मी कराटेसुध्दा शिकलो होतो. अधूनमधून बॉक्सिंग खेळतो. आजही मी एका मुठीत तीन विटा तोडतो,’ हे सांगताना उदयनराजेंना स्वतचाच अभिमान वाटतो. त्यानंतर एक मोठा ग्लास मोसंबी ज्यूस पिऊन महाराज साहेब ऑफिसमध्ये पोहोचतात तोवर साडेआठ वाजलेले असतात. मग लोकांच्या गाठीभेटी. अनेक लोक आपल्या तक्रारी घेऊन किंवा कामं करून घेण्यासाठी त्यांची वाट पाहत असतात. काम करण्याची महाराज साहेबांची एक विशेष पद्धत आहे, अगदी राजाला शोभेल अशीच. आलेल्या माणसाने आपली समस्या काय आहे आणि ती सोडवण्यासाठी काय करावं लागेल; इतकंच महाराज साहेबांना सांगायचं. जास्त काथ्याकूट करायचा नाही. ‘काम होईल,’ म्हणून महाराज साहेब सांगतात, तेव्हा तो गरजवंत आश्चर्यचकीत झालेला असतो. महाराज साहेबांची कामं करायची पद्धत चांगली की वाईट, यावर मतभेद होऊ शकतात, पण ‘महाराज साहेब कुणालाच नाही म्हणत नाहीत, प्रत्येकाचं काम करतात,’ असं सातार्‍यातील अनेकजण सांगतात. स्वत:च्या अनुभवावरून.
दुपारी कोल्हापुरात असतील तर महाराज साहेब जेवायला घरी म्हणजे वाडय़ावर परततात. ‘मी शाकाहारी आहे. कारलं सोडून सगळ्या भाज्या खातो. नॉनव्हेजचं म्हणाल तर क्वचित मटण खातो. पण मला ते फारसं आवडत नाही.’ लोकांमध्ये सहजतेने मिसळणारा आणि त्यांच्यातच राहायला आवडणारा हा राजामाणूस देवधर्म, आणि त्यानुषंगाने येणारी कर्मकांडे यांबाबत उदासीन, म्हटलं तर पुरोगामी आहे. ‘माझा फक्त पंचतत्त्वांवर विश्वास आहे. पण कर्मकांडे मला पटत नाहीत,’ असं ते स्पष्टपणे सांगतात. पण लगेचच ‘राजघराण्यातील परंपरा-रूढी पटो न पटो त्या पाळल्याच पाहिजेत,’ असंही ते स्पष्ट करतात. त्यांच्या मते या रूढी-परंपराच आपली (म्हणजे त्यांची) ओळख आहे. ही त्यांची भूमिका थोडी सोयीस्कर वाटते. पण त्यावर महाराज साहेबांकडे वाद किंवा चर्चा होऊ शकत नाही.
पुढच्या पिढीनेही रूढी-परंपरा पाळून बेधडक लोकांची सेवा करत जगायला हवं, इति उदयनराजे.
उदयनराजेंची पुढची पिढी- त्यांचा मुलगा वीरप्रतापसिंहराजे पुण्यात त्याच्या आई कल्पनाराजेंसोबत असतो. उदयनराजेंच्या आई अर्थात श्रीमंत छत्रपती राजमाता कल्पनाराजे प्रतापसिंह महाराज भोसले सातार्‍याच्या जलमंदिर वाडय़ात राहतात. उदयनराजे लोकांमध्ये मिसळतात, तर कल्पनाराजे त्यांच्या नेमक्या विरुद्ध. लोक आजही त्यांना घाबरतात. जलमंदिरात त्यांच्याशी तब्बल दोन तास गप्पा मारण्याची संधी मिळाली. पण ऑफ द रेकॉर्ड! घराण्यातलं द्वेषाचं राजकारण, संधिसाधूपणा, विश्वासघात, अवहेलना (संदर्भ: अभयसिंह आणि शिवेंद्रराजे भोसले) याविषयी त्यांनी अगदी मनमोकळेपणाने गप्पा मारल्या. शेक्सपिअरने लिहिलेली सगळी नाटकं त्या दोन तासांत समजली.
घराणेशाहीतल्या कलहामुळे मधली बरीच वर्ष कल्पनाराजेंना बरंच सोसावं लागलं. त्याचा राग त्यांच्या मनात आजही आहेच. मध्यंतरी निवडणुकीच्या राजकारणातही त्यांनी उतरून पाहिलं. पण नशिबाने काही त्यांना साथ दिली नाही. आता वय झाल्यानंतर उदयनराजेंच्या राजकीय कारकीर्दीवरच त्यांनी आपलं लक्ष केंद्रित केलंय. पण तिथेही स्वत:च्या मुलाच्या कार्यपद्धतीशी त्यांची नाळ जुळत नाही. त्याचंही दुख आहेच. उदयनराजेंचे वडील म्हणजे प्रतापसिंहमहाराज यांचे धाकटे बंधू अभयसिंहराजे भोसले यांनीच घराण्याच्या नावाचा आणि समाजावरील प्रभावाचा फायदा घेत स्वतची राजकीय पोळी भाजली, असं कल्पनाराजेंचं स्पष्ट मत आहे.
खुद्द उदयनराजेंच्या विरोधातही अभयसिंहराजे आणि त्यांचा मुलगा शिवेंद्रराजे (म्हणजे उदयनराजेंचे चुलतबंधू) यांनी निवडणुकीचं राजकारण केलं. १९९६ मध्ये सातारा लोकसभा मतदारसंघातून अपक्ष उमेदवार म्हणून उदयनराजेंनी निवडणूक लढवली, पण त्यांच्या वाटय़ाला पराभव आला. त्यानंतर त्यांनी भाजपमध्ये प्रवेश केला आणि १९९८ च्या सातारा विधानसभा पोटनिवडणुकीत भाजपचे उमेदवार म्हणून उदयनराजे निवडून आले, आणि त्या वेळी युतीच्या सरकारमध्ये त्यांना महसूल राज्यमंत्रीपद देण्यात आलं. पण १९९९च्या विधानसभा निवडणुकीत अभयसिंहराजेंच्या विरोधात उदयनराजेंना पुन्हा पराभूत व्हावं लागलं. तर २००४ च्या विधानसभा निवडणुकीत शिवेंद्रराजेंनी उदयनराजेंचा पराभव केला होता. त्यानंतर उदयनराजेंनी कॉंग्रेसमध्ये प्रवेश केला, पण कॉंग्रेसकडून उमेदवारी मिळत नाही, हे कळल्यावर त्यांनी शरद पवारांशी संधान बांधलं.
कल्पनाराजे हा अपमानास्पद भूतकाळ विसरलेल्या नाहीत. आज उदयनराजे राष्ट्रवादीच्या तिकिटावर खासदार बनले आहेत, आणि जिल्ह्याच्या राजकारणावर त्यांची पूर्ण पकड आहे. शिवेंद्रराजे यांनीही त्यांच्याशी पॅच-अप केलंय. पण राजमातांना ही गोष्ट पटलेली नाही. राजमातांची सर्वात मोठी कामगिरी म्हणजे त्यांनी राजघराण्याच्या अनेक वास्तूंचा जीर्णोद्धार केलेला आहे. आज जलमंदिर म्हणून प्रसिध्द असलेल्या वाडय़ातली बहुतेक बांधकामंही त्यांनीच करून घेतली आहेत. त्याचा त्यांना अभिमान वाटतो. कल्पनाराजेंना मराठीत संवाद साधणं मात्र कठीण जातं. बोलताना अनेकदा मराठी शब्द न सुचल्याने त्या इंग्रजी शब्द, सराईतपणे वापरतात. आपला साडेचार वर्षांचा नातू म्हणजे श्रीमंत छत्रपती वीरप्रतापराजे फ्ल्यूएंट इंग्रजी आणि हिंदीत बोलतो, याचं त्यांना अपार कौतुक! विशेष म्हणजे, राजमाता कल्पनाराजे आणि श्रीमंत छत्रपती उदयनराजे हे सुध्दा बहुतेकदा एकमेकांशी अस्खलित इंग्रजीतच संवाद साधताना दिसतात!
खासदार म्हणून उदयनराजे लोकसभेवर निवडून गेल्यानंतर त्यांनी लोकसभेत त्यांचं पहिलं भाषण इंग्रजीत केलं, याचं सातारकरांना भयंकर कौतुक वाटलं होतं. भारावलेल्या सातारकरांनी उदयनराजेंचा लोकसभेत भाषण करतानाचा फोटो संपूर्ण जिल्ह्यात होर्डिगवर लावला. शिवाय, स्थानिक लोकल चॅनल्सने त्याची व्हिडिओ टेप वारंवार दाखवली होती. आपले महाराज साहेब इंग्रजीत बोलतात यावरच सातार्‍यातली प्रजा खूष आहे. मग असंतोषाला जागा राहतेच कुठे?
(साभार- लोकप्रभा दिवाळी अंक २००९)
______________________________________________________________________________
English Translation-
(Please read the important instructions which are at the bottom before reading the translation.)
Udayanraje Bhosale'I'll stay as well as I want. Though I am born in the Rajghat, I want to live the way I want myself. I do not care what other people say. 'Shrimant Chhatrapati Udayanraje Pratapsingh Maharaj Bhosale was speaking very strongly but very slowly. When he speaks, no one dares to ask for a counter-question. Not even the journalists of Satara, who have been exposed by all the political leaders!
The height of six feet tall and boisterous body is truly a royal personality of Udayan Raja. Blue Blooded Prince! The King's appetite seems to be running at the moment. Sharp nose and stopping their eyes often break the sweat. People are a little afraid of them. Keeps a few distances too. But suddenly Udayanrajja mood swings and everywhere the laughs of the lizard fly. Udayan Rajen loves to shock people.
About Udayan Raje, there are many legends throughout the state, not only in Satara but also in the state. In the journalists of Satara, this legend is cheated by a huge taste. Press conference or political rally; Udayan Raje is always in a drunken state, or is scrambled to whisper them in their water reservoir. They may be false, maybe even real. But there is no reason to ignore Udayan Raj's other good and bad qualities.
Udayan Raje Bhosale, who was a Member of Parliament after the Lok Sabha election victory, has been under tremendous pressure in Satara. That does not mean that their pressure was not suppressed before that. There is a different place in the heart of Satarkar about Udayanraajen, who is a descendant of thirteenth, Chhatrapati Shivaji Maharaj of Maharashtra. People love him as Maharaja Saheb. Even today, many people celebrate them (partial). Whether or not they look at Udayan Raje or not.
There were many such experiences when Udayan Maharaj met in the Hotel Rajkumar Regency, which was located at a distance from the traditional house of the Bhosale family of Jalmandar situated in the middle of Satara city. The common man from 'Maharaj Saheb' came to know. Udayanraje is a very crazy street! First Impressions Fan If your destiny is in the mood of Maharaja Saheb, what about it!
'My parents are endless favors to me. They gave me education at the hostel for the first time. I do not know the burden of the dynasty's age. I never felt like I was different from others. The school who gave me chocolate is my friend! I was very far from the monarchy, "Udayanraje said.
After completing school education at Doon School, Udayan Rajen made an engineering degree in Pune. There too, there were riots. At that time, he did not even dream about being in politics sometime. His dream was to participate in 'Formula One race'. In fact, they had to do a career. Speaking about this dream, they felt like scarcity. He said, 'I have a crazy craze. That may be because before I got into politics I had thought of doing a career in racing very seriously. But they were not gathered. '
Failing to participate in 'Formula One' did not reduce the craving for faster driving. They found a new track in the form of Pune-Satara MEGAHAYAVE. The story of Satara-Pune passing through the distance of just 110 minutes to Udayan Rajen in just 35 minutes can be heard in Satara. Udayan Rajen said that this is also true. (So, if you want to leave in Pune if you think it is wrong then why did you leave it in Pune?) Now I want to do a good racing car like Ferrari or Bugatti, and I am happy to say that 'Horse riding is good but I do not have time like before'. They express it.
Someone might think that horse raiding, car driving, such as Udayan Maharaj is a very high-powered person, but the fact is that there is no such thing as it is. Hate them of formal cloth. Then leave the talk of monarchy. At the political meetings, they will take the shawl as a nail-tease. He is called 'White Gony'. 'Jean, a casual shirt on it and a Kolhapuri slippers in the feet', Maharaj Saheb's favorite dress code!
When the issue of daily life is gone, 'If you want to do politics, you have to wake up early in the morning, remember this almighty alarm. So much late to sleep at night (there are many reasons for the delay), Maharaj Saheb gets up at 9:30 am! (He said that.) He then exercises. Exercise a lot in their words. Jogging everyday
'Previously I had learned karate too. Occasionally plays boxing. Even today, I break three bricks in one hand, 'Udayan Rajen feels proud of himself. After that, a large glass of juice comes to the mausambi juice and Maharaj Sahib comes to the office only after about eight o'clock. Then people's backbone Many people are waiting to take their complaints or to work. Maharaj has a special way of working, even with the king. What is the problem with the man who is coming and what to do to solve it? I want to tell Shri Maharaj so much. Do not have much black magic. When Maharaj Saheb says, 'It will work,' then he is amazed. There may be differences in the way the actions of Maharaj's work are good or bad, but many people in Satara say, 'Maharaj Saheb, no one does not say, everyone does the work.
In the afternoon, when Maharaj Saheb would be in Kolhapur, he returned home to eat food. 'I am a vegetarian. Eat all vegetables except caramel. If non-weight says, eat rarely eaten mutton. But I do not like it very much. 'This is a Goddess of religion, which is easy to mix with and is indispensable about it, and if it is indifferent, then it is progressive. 'I believe in five principles only. But I do not know the rhetoric, 'they say clearly. He also explains, 'Imagine that you should not follow the rituals and customs of the royal family.' According to them, this tradition-tradition is our identity (that is their identity). It feels a bit comfortable with their role. But it can not be argued or discussed with Maharaja Saheb. Udayan Raje said that the next generation should also follow the customs and traditions and serve the uninterested people.
Next generation of Udayanraaj - his son Veer Pratap Singh Raje is in Pune with his mother Kalanaraja. Udayanraaj's mother, Shrimant Chhatrapati Rajmata Kalpanaraj Pratapsingh Maharaj Bhosale lives in the reservoir of Satara. Udayan Raje mixes with the people, whereas Kalpanaaraj is against them. People still fear them. They got the opportunity to chat with him for two hours in the water tank. But off the record! He talked freely with the family about the hatred of hatred, arthritis, betrayal, defamation (context: Abhayasinh and Shivendra Rao Bhosale). All the plays written by Shakespeare are understood in those two hours.
Due to family tension, Kalanarajena had to spend many years in bed. His anger is still in his heart. He also downplayed in the mid-term politics of politics. But luck did not give them any support. After his age, he focused his attention on the political career of Udayanraj. But there also does not match their stance with their child's working methodology. He is also hurt. Kalanaraj expresses the opinion that the father of Udayan Raj's father Pratap Singh Mahraj's brother, Abhishekharaja Bhosale, took advantage of the influence of the name of the family and the influence of society.
Abhayasinhraja and his son Shivendra Raje (ie Udayan Rajen's cousin) made their election politics even against Udayan Rajen. Udayan Rajen contested as an independent candidate from Satara Lok Sabha constituency in 1996, but his party got defeated. After that he entered the BJP and won the Udayanagar election as the BJP candidate in the Satara Legislative Assembly by 1998, and at that time he was given Revenue as the Minister of State in the coalition government. But in the 1999 Assembly elections, Udayan Rajen had to defeat again against Abhishek Dehrajan. In the 2004 assembly elections, Shivendra Rajen had defeated Udayan Raza. After that Udayan Rajen entered the Congress, but after knowing that Congress did not get the candidature, he formed a consensus with Sharad Pawar.
Kalanaraje have not forgotten the abusive past. Today, Udayanraje has become a member of NCP ticket, and he has complete grip on district politics. Shivendra Rao also padded up with them. But this is not the case with Rajmata. Rajmata's biggest performance is that he has restored many of the dynasty's monuments. Today, he has made most of the construction works of Jalal Mandir. He is proud of them. Kalanarajena is difficult to interact in Marathi. They are often used to refer to the English words, because they are not referring to Marathi words. He is very grateful to his four and a half year old grandson, Shri Chantrapati Veer Prataparaj, in fluent English and Hindi! Interestingly, Rajmata Kalanaraje and Shrimant Chhatrapati Udayanraje are also often seen interacting with each other in a fluent English!
Udayanrajar, after being elected as a Member of Parliament, made his first speech in the Lok Sabha in English, Satyarkar's fierce appreciation was felt. Udayan Raza's speech by the Bhatavata Satarkar presented the photo of the Lok Sabha in hoardings throughout the district. Moreover, local video channels had repeatedly shown its video tape. The people of Satara are happy with the fact that Maharaj sahib speaks in English. Then where is the place of discontent?
(Sincerely - Lokprabha Diwali Issue 2009)
(Important Notice- We are trying to improve translations in English. If there are any suggestions, mistakes, changes, please send us an email to oacnagar@gmail.com This is not intended to hurt anyone's feelings.)
(महत्वपूर्ण सूचना - आम्ही इंग्रजीत भाषांतर सुधारण्याचे प्रयत्न करत आहोत. काही सूचना, चुका, बदल असतील तर आम्हाला oacnagar@gmail.com या इमेल वर पाठवाव्यात. यामागे कुणाच्याही भावना दुखावण्याचा हेतू नाही.)
टिप्पणी पोस्ट करा